لزوم سنجش تراکم استخوان

Osteoporosis

چگونه بايد از استخوانهاي خود محافظت كنيد؟ نکات اولیه در پیشگیری و درمان ” پوکی استخوان”​

با گذشت سن و تغییرات هورمونی در بدن  استخوانها مستعد شكستگي ميشوند از هر سه خانم بالای پنجاه سال یک نفر واز هر پنج آقا بعد از سن پنجاه سالگی یک نفر در طول زندگی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شود و در صورت بروز یکبار شکستگی شانس شکستگی بعدی در ناحیه کمر  پنج   برابر و درناحیه لگن سه برابر خواهد بود.

بنابراین علاوه براینکه باید از دوران کودكی با تغذیه مناسب ، تحرک کافی و درمان به موقع بیماریهای موثر بر  سلامت استخوان،  به استخوانهای خود توجه کنید. خانمها بعد از سن یائسگی و آقایان بعد از 50 سالگی باید توجه ویژه ای به این مقوله داشته باشند .

همه افراد بعد از سن 65 سالگی لازم است از لحاظ پوکی استخوان مورد   غربالگری قرارگیرند و البته در سنین پائین تر نیز در صورتیکه بیماریهای خاص از جمله بیماریهای روماتیسمی ومصرف داروهایی چون کورتیکواستروئیدها ویا اصطلاحا” کورتون وجود دارد،  لازم است این غربالگری صورت گیرد و در صورتیکه درتست تراکم استخوان ، پوکی استخوان مشهود باشد علاوه بر روشهای غیر دارویی و مصرف مکمل،  نیازمند  درمانهای خاص پوکی استخوان  نيزخواهید بود.

با گذشت سن و تغییرات طبیعی هورمونی حتی در سلامت معمول بدن، استخوانها مستعد شكستگي ميشوند. از هر سه نفر خانم بالای پنجاه سال، یک نفر واز هر پنج آقای بعد از سن پنجاه سالگی، یک نفر در طول زندگی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان خواهد شد. در صورت بروز یکبار شکستگی، شانس شکستگی بعدی در ناحیه کمر، پنج   برابر و درناحیه لگن، سه برابر میشود.

• داروهای خوراکی که معمولا به صورت هفته ای یک بار تجویز میشوند.

• داروهای تزریقی شامل:
• زولدرونیک اسید 5 میلی گرمی که بصورت تزریق وریدی سالانه تجویز میشود.
• دنوزوماب (پرولیا) که به صورت تزریق زیر جلدی و هر 6 ماه یکبار استفاده میشود.
• داروی تری پاراتاید که هر روز به میزان 8 واحد زیر جلدی تزریق میشود.

پوکی استخوان علت اصلی شکستگی‌های مفصل ران و لگن در خانم‌های بالای ۶۵ سال است. مرگ و میر و عوارض ناشی از این شکستگی‌ها و مخارج درمان آن‌ها از مشکلات عمده کشور هاست. تشخیص به موقع و پیشگیری از پیشرفت آن هدف عمده طب سالمندان است

سنجش تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان نام روشی است که با استفاده از آن میتوان سفتی و سختی و درجه محکم بودن استخوان های بدن را تعیین کرد. برای سنجش تراکم استخوان راه های متفاوتی وجود دارد ولی رایج ترین روش آن استفاده از روش دگزا است (DXA ( Dual Energy X-ray Absorptiometry است . که از اشعه ایکس استفاده میکند. در این روش از منبع، اشعه ایکس به سمت استخوانی که قصد سنجش تراکم آن را دارند ، اشعه  فرستاده میشود

مقداری از اشعه توسط استخوان جذب شده و مقداری از آن از استخوان عبور کرده و از سمت دیگر بدن خارج میشود. مقدار این اشعه بعد از خروج از بدن توسط یک گیرنده اندازه گیری میشود. هرچه تراکم استخوانی بیشتر باشد ( به این معنی که خلل و فرج و فضاهای خای ریز داخل استخوان کمتر باشند) مقدار بیشتری از اشعه ایکس را جذب کرده و اجازه عبور اشعه کمتری را میدهد و مقدار اشعه کمتری به گیرنده میرسد. اشعه دریافتی به توسط گیرنده یا دتکتور Detector به یک کامپیوتر رفته و در آنجا مقیاس مقدار اشعه به مقیاس میزان تراکم استخوان تبدیل میشود.

در اسکنر های مرکزی ابتدا بیمار بر روی تخت دستگاه به پشت دراز میکشد. از او خواسته میشود که در حین انجام تست بیحرکت باشد. سپس دتکتور یا اسکنر Scanner دستگاه بر روی قسمتی از بدن که قصد اندازه گیری تراکم استخوان آن را دارند قرار گرفته و یک منبع اشعه ایکس پرتو را به سمت استخوان هدف می تاباند. این استخوان معمولا ستون مهره یا مفصل ران در ناحیه لگن یا استخوان ساعد است. این استخوان ها محل هایی هستند که بیش از بقیه استخوان ها بر اثر پوکی استخوان دچار شکستگی میشوند. اسکن یا سنجش تراکم حدود 20-10 دقیقه به طول مینجامد.این زمان در دستگاه های جدید تر کوتاهتر از انواع قدیمی تر است..

اسکنر های محیطی کوچکتر و سبکتر بوده و استفاده از آنها راحت تر است ، هزینه کمتری دارند اما اسکنر مرکزی به مراتب دقیقتر از محیطی است ، به طوریکه امروزه استفاده از نوع محیطی توصیه چندان  نمی شود.

دانستیتومتری به روش دگزا اشعه بسیار کمی دارد ، انجام ان هیچ ضرری از لحاظ مقدار اشعه دریافتی ندارد ، البته در زمان حاملگی توصیه نمی شود..

برای انجام تست سنجش تراکم استخوان نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد ، البته بهتر است با مرکز انجام دهنده برای امادگی احتمالی  مشاوره کنید. در صورتیکه اسکن با تزریق یا عکس رنگی با دریافت باریم در یک هفته اخیر انجام داده اید ، حتما به مرکز تراکم منتخب خود اطلاع دهید.

از این روش تصویربرداری بیشتر در کسانی استفاده میشود که در معرض خطر ابتلا به استئوپروز یا پوکی استخوان هستند. پوکی استخوان در ابتدا هیچ علامتی ندارد ولی میتواند موجب افزایش احتمال خطر شکستگی استخوان شود.

در شرایط زیر توصیه میشود که از تست  سنجش تراکم استخوان استفاده شود:

-زنان و مردان بالای 65 سال

-زنان و مردان کمتر از 65 سال در صورت وجود فاکتور خطر اضافی

-بروز شکستگی بعد از یک ضربه که در افراد نرمال انتظار شکستگی نداریم

دستگاه های مختلفی در دنیا و همچنین ایران برای اینکار وجود دارد ، البته سرعت انجام دقت و احتمال خطا در انواع مختلف دستگاه های موجود متفاوت است . و حتی در برند های یکسان ، دستگاه های جدیدتر سرعت و دقت بیشتری دارند. طبیعتا هزینه تهیه دستگاه دقیق تر و استاندارد تر بالاتر از سایر برندهای موجود خواهد بود.

علاوه بر نوع و به روز بودن دستگاه ، دقت و آگاهی فرد  کارشناس که تست تراکم را انجام می دهد بر نتیجه ان موثر است.

درمان های متخلف سرعت اثربخشی متفاوتی دارند ، بنابراین بر اساس نوع درمان شما فواصل انجام تراکم استخوان متفاوت خواهد بود ، اگر شما برای درمان بیماری زمینه ایی بخصوص بیماری روماتیسمی از استرویید استفاده می کنید ممکن است نیاز به تکرار تراکم استخوان در فواصل کمتری نسبت به سایرین داشته باشید.