آشنایی با لزوم سنجش تراکم استخوان
با گذشت سن و تغییرات طبیعی هورمونی حتی در سلامت معمول بدن، استخوانها مستعد شكستگي ميشوند.
- با گذشت سن و تغییرات طبیعی هورمونی حتی در سلامت معمول بدن، استخوانها مستعد شكستگي ميشوند. از هر سه نفر خانم بالای پنجاه سال، یک نفر واز هر پنج آقای بعد از سن پنجاه سالگی، یک نفر در طول زندگی دچار شکستگی ناشی از پوکی استخوان خواهد شد. در صورت بروز یکبار شکستگی، شانس شکستگی بعدی در ناحیه کمر، پنج برابر و درناحیه لگن، سه برابر میشود.
- بنابراین علاوه براین که همگی باید از دوران کودكی با تغذیه مناسب، تحرک کافی و درمان به موقع بیماریهای موثر بر سلامت استخوان، به استخوانهای خود توجه کنیم، همه خانمها بعد از سن یائسگی و آقایان بعد از 50 سالگی باید توجه ویژه ای به این مقوله داشته باشند.
- لازم است که همه افراد بعد از سن 65 سالگی از لحاظ پوکی استخوان مورد بررسی غربالگری قرار گیرند. در سنین پائین تر نیز در صورت ابتلا به بیماریهای خاص از جمله بیماریهای روماتیسمی یا مصرف طولانی مدت داروهایی چون کورتیکواستروئیدها (یا اصطلاحا” کورتون)، داروهای ضد تشنج یا وارفارین، لازم است این غربالگری صورت گیرد.
- بهترین روش برای غربالگری پوکی استخوان، انجام تست تراکم استخوان به روش DXA است.
- سنجش تراکم استخوان اشعه بسیار کمی دارد. مقدار تشعشع دریافتی در یک بار سنجش تراکم، از میزان اشعه ای که هر کس در خلال یک سفر هوایی داخلی دریافت میکند، به مراتب کمتر است.
- اگر تراکم استخوان کاهش داشته باشد ولی هنوز در مرحله پوکی نباشید، تصمیم گیری براساس مواردی چون سن، وزن، مصرف سیگار، الکل، مصرف داروها، وجود بیماری های روماتیسمی یا دیابت و نیز سابقه شکستگی در خودتان و والدین خواهد بود. در واقع پزشک معالج شما باید با توجه به همه موارد مذکور، احتمال و خطر شکستگی در 10 سال آینده را برای شما محاسبه نماید و در مورد درمان دارویی یا فقط پیگیری تصمیم گیری نماید.
- اگر در سنجش تراکم استخوان شما پوکی استخوان مشهود باشد، علاوه بر روشهای غیر دارویی و مصرف مکمل، حتما نیازمند درمانهای خاص و تخصصی پوکی استخوان نيز خواهید بود. تداوم در مصرف داروهای تجویز شده اهمیت بسیار زیادی دارد. از آنجا که در اغلب موارد پوکی استخوان تا قبل از بروز شکستگی بدون علامت است، شاید شما نیاز به ادامه درمان را در خود احساس نکنید ولی باید توجه نمایید که دریافت فقط یک نسخه کوتاه مدت در درمان این بیماری تاثیر مناسبی در بهبودی شما نخواهد داشت و جلوگیری از شکستگی فقط در صورت ادامه درمان در طول مدت مناسب مقدور خواهد بود.
- اگر پوکی استخوان منجر به شکستگی در بدن شود، شاید در برخی موارد درمان جراحی نیز لازم باشد ولی باید بدانیم که این پايان کار نیست و برای پیشگیری از شکستگیهای بعدی، قطعا شروع و تداوم درمان دارویی پوکی استخوان بسیار ضروری است.
- به یاد داشته باشید که نیمی از موارد شکستگی مهره ها بدون علامت است و تنها با انجام رادیولوژی کمر یا بررسیهای تکمیلی در حین یا پس از انجام تراکم استخوان مشخص میشوند.
- تفسیر اعداد حاصل از سنجش تراکم استخوان امری بسیار دقیق است که نیاز به پزشک متبحر در این زمینه دارد. در واقع و برخلاف ظاهر امر، سنجش تراکم کاری نیست که توسط دستگاه مربوطه با استفاده از تکنولوژی به صورت اتوماتیک انجام شود.
- به روزبودن، دقت و حتی برند دستگاه دانسیتومتر در کنار استفاده از تکنیسین تخصصی دقیق و ماهر تحت نظارت مستقیم و مستمر پزشک مسئول، عواملی هستند که مستقیما بر گزارش حاصل از تست شما موثر میباشند. خطا و اشکال در هر یک از موارد مذکور یا عدم ارائه اطلاعات لازم به دستگاه، به راحتی و متاسفانه به صورتی فراوان موجب میشود که اعداد خروجی یا گزارش نهایی تست همراه با خطای زیادی باشد.
- کلیسم و ویتامین د، هم مکملهای ضروری برای پیشگیری از پوکی استخوان هستند و هم در درمان پوکی و پیشگیری از بروز شکستگی موثر هستند، اما به تنهایی برای درمان کافی نمی باشند.
- بهترین روش برای تامین کلسیم مورد نیاز، مصرف فراوان لبنیات کم چرب است، سعی کنید مصرف مکمل دارویی كلسيم را به حداقل برسانید به خصوص اگر مبتلا به سنگ کلیه یا بیماری قلبی – عروقی هستید.
- مواد غذایی و آفتاب معمول برای تامین ویتامین د شما کافی نیستند. پزشک آشنا به بیماریهای متابولیک استخوان براساس آزمايش مقدار ویتامین د خون باید مقدار و نوع مصرف ویتامین د شما را تنظیم نماید. به خاطر داشته باشید که مصرف بی رویه ویتامین د نیز برای سلامتی شما مضر خواهد بود.
- در سالهای اخیر نقش مهم ضعیف بودن عضلات و کاهش توده عضلانی (که در اصلاح علمی سارکوپنی نامیده میشود) در زمین خوردن و افزایش خطر شکستگی مورد توجه خاصی قرار گرفته است. توجه به تغذیه مناسب و مصرف پروتئین کافی، همراه با فعالیت فیزیکی مناسب شامل پیاده روی، ورزشهای هوازی و ورزشهای قدرتی که منجر به تقویت قدرت عضلات می شوند، در کاهش خطر شکستگی نقش به سزایی دارند.
برای آشنایی با ورزشهای مناسب جهت افرایش قدرت عضلات و حفظ بهتر تعادل و در نتیجه کاهش خطر شکستگی، پیشنهاد میکنیم که از سایت www.laterlifetraining.co.uk بازدید کرده، تمرینات ورزشی آن را انجام دهید.
درمان های پوکی استخوان
- داروهای خوراکی که معمولا به صورت هفته ای یک بار تجویز میشوند.
- داروهای تزریقی شامل:
- زولدرونیک اسید 5 میلی گرمی که بصورت تزریق وریدی سالانه تجویز میشود.
- دنوزوماب (پرولیا) که به صورت تزریق زیر جلدی و هر 6 ماه یکبار استفاده میشود.
- داروی تری پاراتاید که هر روز به میزان 8 واحد زیر جلدی تزریق میشود.
در صورت وجود سابقه سنگ کلیه یااگر تصمیم به انجام ایمپلنت دندانی در ماههای آتی دارید، حتما پزشک خود را قبل از تجویز دارو آگاه سازید.
در این مرکز با استفاده از دستگاه Hologic Horizon که به روزترین نوع دستگاه سنجش تراکم استخوان است، خدمات زیر به مراجعین عزیز ارائه میشود:
- سنجش تراکم سه منطقه ستون فقرات، لگن ، ساعد
- (Densitometric Vertebral Fracture Assessment (VFA: در این روش در حین انجام تراکم استخوان، بیمار به پهلو می خوابد و در عرض چند ثانیه، بدون دریافت اشعه اضافی، میتوان از وضعیت مهره های پشتی و کمری (T4-L4) وی مطلع شد. این روش بخصوص در افراد مسن یا افرادی که کورتون مصرف می کنند و احتمال شکستگی بدون علامت درآنها بالاست، کاربرد دارد. وجود شکستگی بدون علامت حتی در حضور تراکم استخوان نرمال می تواند نشانه نیاز به درمان پوکی استخوان باشد. این روش در برخی موارد می تواند نیاز به گرافی کمر که مستلزم صرف وقت و دریافت اشعه اضافی است را برای تشخیص شکستگی های ستون فقرات مرتفع کند.
- (Whole body densitometry (Body composition
- تعیین میزان چربی احشایی و درصد چربی و عضله: این سنجش در بزرگسالان به عنوان دقیق ترین روش برای تعیین میزان چربی احشایی و بررسی و تفکیک درصد عضله و چربی به کار میرود. عدد ایده ال برای حفظ بهتر سلامت، داشتن چربی های احشایی به میزانی کمتر از 100 سانتی متر مربع است در حالی که اگر این میزان بیشتر از 160 سانتی متر مربع باشد، شخص در معرض تمام عوارض ناشی از چاقی خواهد بود.
- همچنین از طریق این سنجش می توان از چگونگی توده عضله هر کس در تناسب با قد و وزن وی مطلع شد و در صورت وجود sarcopenia که فرد را مستعد شکستگی میکند، با تشخیص به موقع، درمان لازم با تغذیه صحیح و ورزشهای مقاومتی ویژه را به کار گرفت.
- سنجش تراکم استخوان اطفال(Pediatric DXA) :این روش با استفاده از نرم افزار تخصصی این گروه سنی، برای ارزیابی تراکم استخوان در اطفال و نوجوانان (سن پنج تا بیست سال) کاربرد دارد که به روش Total body less head انجام میشود و در ضمن میتواند وضعیت رشد کودک و نوجوان نسبت به همسالان را نیز نشان دهد.
- و برخی موارد تخصصی دیگر مثل تراکم در اطراف پروتز
چه زمانی لازم است تراکم استخوان تکرار شود؟
- این زمان بسته به نظر پزشک و با توجه به علت پوکی استخوان شما و نوع دارویی که برای درمان آن مصرف میکنید، متفاوت است. بدانیم که انجام تراکم استخوان مقایسه ایی صحیح، نیازمند استفاده از تکنیسینی دقیق با آموزش تخصصی مربوطه است.